Ένα παράδειγμα 2500 ετών

Πριν από κάπου δυόμισι χιλιάδες χρόνια ο Περικλής,
στον "επιτάφιο" λόγο του, παινεύεται για την πατρίδα του
λέγοντας πως οι Αθηναίοι τηρούν όχι μόνο τους γραπτούς
αλλά και τους άγραφους νόμους.

Και έχει δίκιο να υπερηφανεύεται.

Επειδή για την τήρηση των γραπτών νόμων
δεν χρειάζεται καμιά μεγάλη παλικαριά.

Αν δεν τους τηρήσεις, σε βουτάει ο χωροφύλακας.

Αυτή προϋποθέτει την ύπαρξη μιας δύναμης
πιο μεγάλης από του χωροφύλακα.

Μιας δύναμης που μερικοί την έχουν μέσα τους
κι άλλοι την αντλούν από την κοινωνία στην οποία ζουν.

Κι η κοινωνία της εποχής του Περικλή την είχε αυτή τη δύναμη.

Τι είναι όμως αυτοί οι άγραφοι νόμοι; Τίποτα άλλο παρά η γενική
αντίληψη της κοινωνίας για κάποιους τρόπους συμπεριφοράς.

Για παράδειγμα, στην Αθήνα της εποχής εκείνης, όπως και σε άλλους τόπους
και σε άλλες εποχές, ο άγραφος νόμος επέτασσε τη λιτότητα.

Εδώ, ίσως, αξίζει να θυμηθούμε ένα χαριτωμένο σημείο από το "Συμπόσιο" του Πλάτωνα,
εκεί όπου ο Αλκιβιάδης περιγράφοντας τον θαυμασμό του για τον Σωκράτη, αναφέρει πως
ο Σωκράτης φορούσε χειμώνα καλοκαίρι ένα μόνο ρούχο.

Το να μπορείς να ζεις με το ίδιο ρούχο χειμώνα
καλοκαίρι, εθεωρείτο τότε στοιχείο θαυμασμού.

Σήμερα αξίζει κάποιος τόσο μεγαλύτερο θαυμασμό,
όσο περισσότερα ρούχα έχει, και μάλιστα ρούχα που
φέρουν την ετικέτα κάποιου διάσημου μόδιστρου.

Θα μου πεις: άμα έχεις τον εσωτερικό κόσμο του Σωκράτη, τι τα χρειάζεσαι τα πολλά ρούχα;

Ούτε κρυώνεις ούτε ζεσταίνεσαι, σου φτάνει ένας μόνο χιτώνας.

Ήταν ντροπή τότε να ζεις πολυτελώς.

"Φιλοκαλούμεν μετ' ευτελείας", καμάρωνε ο Περικλής.

Για παράδειγμα, η πολυτέλεια στις κατασκευές, ενώ ήταν κανόνας για τα δημόσια κτήρια, ήταν εντελώς απαράδεκτη για ένα ιδιωτικό σπίτι.

Αν τολμούσε κάποιος, να βάλει και την παραμικρή πολυτέλεια στο σπίτι του, θα έλεγε η κοινή γνώμη αμέσως:

"Kοιτάξτε χάλια, αυτός στολίζει το σπίτι του σαν δημόσιο κτήριο".

Και φυσικά κανένας δεν τολμούσε, γιατί η Αθήνα τότε ήταν ένα χωριό
όπου ο καθένας γνώριζε τον καθένα και τον τρόπο της ζωής του.

Και υπήρχε ο φόβος να σε περιλάβει και ο Αριστοφάνης σε καμιά από τις κωμωδίες του
και να μην ξέρεις μετά, πού να πας να κρυφτείς από την ντροπή σου.

Ένα από τα φοβερότερα συμπτώματα της βαρύτατης ασθένειας της σημερινής κοινωνίας,
είναι ότι χάθηκε η ντροπή.

Κοιτάξτε γύρω σας: πολιτικοί, καθηγητές Πανεπιστημίου,
δημοσιογράφοι, απλοί άνθρωποι, δεν ντρέπονται να ζουν
με προκλητική χλιδή, να πουν ψέματα, να κλέψουν την
εφορεία, να κατασπαταλήσουν ή και να καταχραστούν
τα δημόσια χρήματα.

Και όταν τους τσακώσουν, "παίρνουν και ύφος" από πάνω,
παριστάνουν αυτοί τους τιμητές και τους κήρυκες της τιμιότητας,
έτσι που θαρρείς πως είναι υπερήφανοι για το κατόρθωμά τους.

Και μπορεί και κάποιοι αφελείς να τους θαυμάζουν για την "καπατσοσύνη" τους.

Δεν έχει σημασία πώς απέκτησαν τόσα λεφτά.

Αφού τα απέκτησαν, μπράβο τους.

Η κοινωνία της εποχής του Περικλή και του Ευριπίδη ήταν υγιής,
και σε τέτοιες κοινωνίες ο "κώδικας τιμής" που επιβάλλεται σε όσους θέλουν
να έχουν τη γενική εκτίμηση, είναι πολύ πιο αυστηρός
από το νόμο που επιβάλλει ο χωροφύλακας.

Επιστροφή Περιεχόμενα Συνέχεια